PHƯƠNG TU ĐẠI-ĐẠO (Tập 2)

Nhấp đúp vào giữa hình để xem thêm thông tin

  PHƯƠNG TU ĐẠI-ĐẠO
(Tập 2)

---

Nhấp đúp vào giữa hình để xem thêm thông tin

LÀM CHỒNG - LÀM RỂ (tiếp theo)

Huống chi vợ nắm quyền nội trợ,
Mà khinh khi làm lỗi ra hèn.
Tuy cho rằng tục cũ lề quen,
Mình có thể sửa hèn ra trọng.
Chẳng phải nhủ gái trai theo Khổng,

Nhưng mà,

Cuộc giao hôn trân trọng sửa đôi điều.

Tỉ như:

Tài bắn sẻ trai dầu chẳng thiếu,
Thì phép hòa tiêu gái liệu cho vừa.
Hễ đôi đàng ý hiệp duyên ưa,

Khoan.

Đừng vội đổ mây mưa trên đảnh giáp.

Chửng mới,

Tìm Trí-Viễn là tay diệu pháp,
Đưa đường phàm cho ráp cung thiềm.
Sông Ngân-hà sóng gió coi êm,
Cậy quạ bắt cầu thêm cho dễ gặp.

Chừng đó,

Đờn Tư-Mã lên dây cao thấp,
Trác Văn-Quân đường lấp cũng leo tường.
Hễ thiệt thương ắt gặp người thương,
Khi giao mặt kỉnh nhường câu tuyết ngọc.
Đừng ham thói trên dâu dưới bộc,
Muốn yêu nhau đừng học chước khi nhau.
Nữ hễ khôn đào lý ngăn rào,
Càng chặt giữ càng cao trọng giá.
Trai đừng thấy đỗ hoa vội vã,
Thả con ong nút phá nhụy hồng.
Gái có chồng trước lúc động phòng,
Trai có vợ trước dâng lễ hỏi.
Nếu phải nợ tránh đâu cho khỏi,
Phòng dụng tình buộc trói lấy nhau!
Đừng làm cho hổ phận má đào,
Xưng quân tử làm sao đáng mặt.
Chồng vợ ví keo sơn gắn chặt,
Càng thương nhau thường nhắc lúc sơ giao.
Nếu trước xuân để thẹn má đào,
Hễ càng nhắc đến càng đau lòng bạn.
E cho gái để lòng xét cạn,
Thấy gió trăng mà ngán tánh ông chồng.

Nghĩ đa!

Nghĩ đến cảnh mình còn như thế cảnh ai không,
Chàng sao ắt đổi lòng bỏ thiếp.
Duyên dầu đặng tâm đầu ý hiệp,
Cũng ngại lo chầy kíp phụ phàng nhau.
Cứ nâng niu trao đóa yêu đào,
Sợ rủi úa phai màu chồng chẳng ngó.
Mới sanh tật ngăn mưa đón gió,
Sợ chồng tham sắm đó cùng đăng.
Chờ gặp cơn hoa cợt đài trăng,
Bủa lưới bắt ả Hằng đem nhốt rọ.
Tánh đoan chánh dầu cho chẳng có,
Vợ nghi hoài cũng khó cho mình.
Mỗi bước đường đi cũng theo rình,
Ghen nói bướng người khinh thêm khó chịu.
Bởi trước chẳng dằn lòng khéo liệu,
Vợ ghen rồi khó biểu đừng ghen.
Cũng như người ghiền rượu đã quen,
Hễ vừa bắt hơi men thì ngáp vắn.
Khá giữ dạ lời xưa căn dặn,
Dạy vợ hay nhờ đặng buổi sơ giao.
Mình không cao nếu muốn làm cao,
Gặp gió ái đừng xao đầu tử trước.
Tục thường ví Nữ Nam như lửa nước,
Dựa mình ngà nhịn được mới là hay.
Khó mà hơn mới gọi là tài,
Dễ mà thắng nào ai chẳng có.
Đợi chi gặp tiểu thơ mặt lọ,
Mới dằn lòng chẳng ngó cuộc truy hoan.
Dầu may duyên gặp khách quảng hàn,
Cũng cột chặt vững vàng gió túi.
Đừng tập tục vào lòn ra cúi,
Nổi nợ duyên may rủi phú tay mai.
Đừng ngại gì hai chữ gái trai,
Nếu không có gái trai không chồng vợ.
Đã quyết đoán may duyên rủi nợ,
Thà nợ duyên hay dở định nơi mình.
May gặp duyên há hỏi ai xin,
Rủi gặp nợ ai binh toan đến gỡ.
Nhiều trai gái duyên hài lỡ dở,
Tại chim xanh dụng mở mối đường.
Đạo vợ chồng là đạo tào khương,
Mình đi nỡ cậy nương ai lập sẵn.
Tình chung thủy ví dầu nồng mặn,
Lại nhờ ai lên thẳng mối tơ.
Nổi tông môn hương lửa phụng thờ,
Dạy con cháu há chờ kẻ giúp.
Gây sự nghiệp sang hèn vinh nhục,
Đừng cho ai kể chút công gì.
Gẫm sự đời thị thị phi phi,
Hễ nhiều cậy e khi ra nhiều nhục.
Lắm mồm mép so đo từ chút,
Hằng kể ơn lúc giúp chọn đôi.
Hễ thọ ơn người thì phải trả cho rồi,
Ơn định vợ nghĩ thôi nên thẩm trọng.
Thà chịu khổ a vào lạy khống,
Cùng nhạc thân mềm mỏng cầu duyên.
May gặp cơn lặng nước êm thuyền,
Mình dễ thế giao nguyền cùng thục nữ.
Đừng chùng lén mà ra sanh sự,
Hạnh đoan nghiêm giữ tánh trang hoàng.
Gặp điều chi ví muốn hỏi han,
Cứ cửa giữ chun ngang định liệu.
Phải xét nét phận mình đủ thiếu,
Liệu coi mình có hiểu bước đào nguyên.
Tỉ nhạc thân đòi ngọc Lam Điền,
Mình phải đủ phép Tiên trồng đặng ngọc.
Đừng đợi đến ôm cầu mà khóc,
Nước ngập mình tơ tóc đều trôi.

Chừng ấy,

Đừng than rằng mạng bạc như vôi.

Tại mình,

Mua vung chẳng nhắm nồi miệng méo.
Phải cho khéo mới ra tài khéo,
Liệu vụng đừng nắm kéo cắt đồ.
Lỡ tay làm ra áo lộn hò,
Mà bị chúng phạt cho bận trái.
Muốn cho đặng cao nhơn trọng ngãi,
Nhứt bộ dầu tam bái cũng cam đành.
Thà cầm đèn thủ tiết tàn canh,
Hơn thụt lỏ như mèo rình ăn vụng.
Làm bên gái mẹ cha nghi bụng,
Sợ khó bề lấy thúng úp voi.
Hễ đuổi dê thì cậy con roi,
Muốn rượt thịt thổi còi khiển chó.
Cha mẹ gái mắt hay dòm ngó,
Sự dại khôn hiểu rõ hơn mình.
Nỗi sợ con giá ngọc chẳng gìn,
Sợ nỗi rể đoạn tình chẳng cưới.
Cô bác gái mất ăn xúm chưởi,
Bị khô mồm miệng lưỡi đều khua.
Nỗi xóm riềng xúm lại nói hùa,
Xử đặng thất hơn thua cho té thịt.
Già lụm cụm chúng hành sanh nghịch,
Giận lẩy đương xích mích rể con.
Ví biết trai nhơn nghĩa giữ tròn,
Để liếm láp sợ mòn chi chút gái.
Trông gặp rể đông sàng biết phải,
Bên nhạc gia cũng lạy mà dâng.
Vì sợ e bụng gái không chừng,
Giận Nam Việt vùng ưng Ngoại quốc.

Ấy,

Bần Đạo cũng là còn giữ tật,
Quen hoa lơn lất khất ghẹo đời.
Gặp mấy cô nghiêm chỉnh ít cười,
E lỡ tiếng chọc cười trổ quạu.

---

LÀM VỢ (Làm dâu)

Gái dầu giữ tam tùng trọn đạo,
Vâng lịnh chồng dạy bảo cũng như cha.
Thân lìa cha lìa mẹ lìa nhà,
Tỷ chẳng khác như hoa lìa cội.
Chịu phận gái kiếp sanh đã rủi,
Đành ép mình lòn cúi nhà người.
Đạo dâu con vui chẳng dám cười,
Đôi phen gạt lụy rơi không dám khóc.
Tiếng đời ví dâu là nội bộc,
Lại gọi rằng ngoại tộc nữ sanh.
Giây cát đằng tỉ phận mỏng mành,
Cội tòng bá đã đành nương gởi phận.
Còn chịu tiếng yếm mang quần vận,
Đành cho ai hiếp lẫn cứ theo chiều.
Một nhành xuân giá đáng bao nhiêu,
Cũng đành chịu nạp liều tay quân tử.
Thân yểu điệu chịu danh thục nữ,
Để cho ai rộng chữ hảo cừu.
Hễ bỏ qua bên đám nữ lưu,
Giống như hạng đồ lưu ra ngoại bộ.
Ôi, xấu kiếp số, thảm cho kiếp số,
Gẫm sự đời đáng hổ kiếp hồng nhan.
Chẳng khác nào vật dụng dưới màng,
Vì đẹp mắt món hàng ra quí lạ.

Ủa lạ này:

Phàm quý lạ thì là trọng giá,
Vì cớ nào ném bạ bỏ thừa.

Cũng tại bởi:

Gương tích ghi để lại từ xưa,
Sức gái chẳng so vừa bên nam tử.
Chẳng biết trọng lấy mình khéo giữ,
Lại hạ mình làm thứ trò chơi.
Nhục thanh lâu kìa trước con người,
Hổ thay chúng miệng cười chẳng nhiếp.
Cớ hiển hiện nào ai nói hiếp,
Phòng toan phương ứng tiếp binh lời.
Bụng mang đầy quyền phép nắn đời,
Đời trở nhục ai ơi có thấu!
Đã đủ thế sửa đời tốt xấu,
Mà hổ hang cô lậu tại nơi nào.
Bởi bo bo chuộng nết yêu đào,
Chẳng đếm bực thư hào đồng phẩm vị.
Tưởng sắc đẹp Tây Thi là quý
Chẳng học đòi mưu trí Lệ Quân.
Ham Chiêu Quân trọn nghĩa phụ thần,
Hơn giúp Hớn Tôn Phu-Nhân gươm cật ngựa.
Dầu phải nợ ba sanh hương lửa,
Kết bạn nhau phải lựa khách tâm đầu.
Mặt anh hùng ở tại nơi đâu,
Phải kén chọn gieo cầu cho đáng.
Ở trần thế phẩm người nhiều hạng,
Phải trí mưu tính toán liệu vừa đôi.
Cá nhỏ to câu bởi miếng mồi,
Thấy chồng định biết ngôi của vợ.
Đừng chụp giựt thành ra hốt mớ,
Rủi một hồi làm vở lỡ đến trăm năm.
Lại sợ ai ăn trộm ở thầm,
Coi phải phận trao trâm đừng ái ngại.
Đừng cậy kẻ nhủ lời khôn dại,
Cuộc nợ duyên trái phải tự nơi mình.
Hễ mình khinh thiên hạ mới xem khinh,
Còn mình trọng ai mong làm mất trọng.
Niềm chồng vợ vui buồn chung cộng,
Chữ ái ân thác sống gởi thịt xương.
Đã biết nhau nên đạo càng thường,
Đã thương khá bền thương đừng đổi dạ.
Đẹp chi giống quần van áo vá,
Mà đổi thay mới lạ khách tình chung.
Nếu trăm năm thề vẹn câu tùng,
Dầu sống thác chữ đồng hằng nắm chặt.
Như cầm viết, viết ra cũng ngặt,
Lắm đờn bà tốt mặt xấu lòng.
Đời hằng chê nhà gái lộn chồng,
Ông trước mắt còn mong loan chạ.
Nghĩ xưa buộc chính chuyên chẳng lạ,
Vì sợ đời dĩ Mã diệt Ngưu.
Nối tông môn dài đến cửu lưu,
Nếu chẳng giữ thước cưu pha lẫn giống.
Lòng vợ khó biết sao khinh trọng,
Như cầm hoa khó hứng mùi hoa.
Lỡ bất bình con chẳng giống cha,
Làm lếu giống chà và ma ní.
Vô phước chịu trồng bầu ra bí,
Chẳng khác nào mua khỉ làm chồn.

Chừng đó mới:

Không lẽ đem đào lỗ mà chôn,
Đành nhìn nhận đồng phồn cùng kẻ lạ.
Thiệt bịnh liến của tôi cũng quá,
Vẽ thật tình mấy ả chênh lòng.
Thôi, nói sơ sơ như thế cũng xong,
Kẻo họ xé sách không thèm đọc.
Đạo chồng vợ muốn bền tơ tóc,
Gương tề mi khá học Mạnh Quang.
Đã vợ chồng đừng kể hèn sang,
Dầu chồng kẻ bần hàn cũng chúa.
Vợ chồng phải xứng đôi như đũa,
Đừng ỷ giàu có của dể duổi chồng.
Dầu nghèo hèn chồng của vợ công,
Hiệp sức tát biển đông cũng cạn.
Đừng thấy khó mà lòng xao lãng,
Chuộng nơi sang đổi bạn thay đôi.
Biển ái kia bờ lỡ khó bồi,
Non thề nọ đành trôi khôn lấp.
Gọi duyên nợ đừng lòng cố chấp,
Sự rủi may cao thấp cam đành.
Xưa Nga Hoàng lại với Nữ Anh,
Theo vào chốn điền canh cùng ông Thuấn.
Trước ưng chịu duyên vầy Tần-Tấn,
Hơn thua chi còn lấn hiếp nhau.
Tay trượng phu cầm mảnh má đào,
Tranh vai kép vai đào chi cho rộn.
Lỡ gặp phải ông chồng ngu độn,
Đừng ỷ khôn nói hỗn ngang tàng.
Rủi đụng chồng đói khó nghèo nàn,
Đừng lấn lướt làm ngang nhiếc lúng.
Đừng dọ ý chồng thương chiều bụng,
Mà bắt hơi làm nũng đòi bồng.
Đừng thấy chồng tình ái mặn nồng,
Mà cậy chút vẻ hồng làm lợi khí.
Chồng dầu nghĩ thương yêu tuân vị,
Đừng dùng lời hồ mị xúi hư.
Đừng thấy chồng có dạ nhân từ,
Mà trổ dữ làm nư lấn lướt.
Chồng đạo đức biết cân tội phước,
Đừng sanh tâm gian ngược dối lường.
Đừng thấy sanh con dại chồng thương,
Ỷ chức mẹ dựa nương lấn thế.
Đừng thấy đặng nghiệp nhà tử tế,
Mà toan mưu tính kế buộc ràng.

Lời xưa ví:

Hễ vợ khôn chồng đặng nên quan,
Còn chồng khéo vợ sang đi dõn.
Chẳng cần kể ra chi nhiều món,
May chồng hên vợ bón cũng no.
Nếu ông chồng đủ vững tay co,
Vợ đau bịnh giả đò cũng hốt thuốc.

Cười chơi:

Đạo chồng vợ duyên Trời đã buộc,
Giữa trần hoàn gây cuộc tang thương.
Chồng như người dẫn lộ chỉ đường,
Vợ là kẻ dựa nương theo bước.
Khi đau ốm nào ai gần được,
Lo đỡ nâng thang thuốc hơn chồng.
Cơn sản sanh bếp lửa nồi xông,
Nuôi con dại, vợ bồng, chồng dắt.
Càng đau khổ trong cơn nghèo ngặt,
Càng yêu nhau giữ chặt chung tình.
Hễ trông con ơn nghĩa vẹn gìn,
Nhớ pha lẫn máu tinh nhồi nắn.
Cực với trẻ nghĩa nhơn càng nặng,
Hình hài con há đặng xẻ chia đôi.
Hễ cát đằng nhảy lá xanh chồi,


Thân tòng bá càng tươi thêm vẻ đẹp.
Chồng ví đặng cửa quyền nắm phép,
Phàm chăn dân phải ép giữ nghiêm hình.
Vợ nhơn từ lê thứ đều bình,
Dẫu tội trọng cầu xin chồng chế giảm.
Phải thường viếng tù lao nơi khám,
Mà khuyên lơn kẻ phạm răn mình.
Đờn bà thường có phép hiển linh,
Người vâng phục vì tình dạy dỗ.
Cứu bịnh hoạn giúp người nghèo khổ,
Thế cho chồng cứu độ muôn dân.
Dầu giàu sang ăn kiệm ở cần,
Nhịn mớ áo che thân cho kẻ khó.
Năng thân cận những trang hiền ngỏ,
Trọng tôn ti tỏ rõ phẩm người lành.
Xa những phường trục lợi xu danh,
Đến bợ đỡ đặng dành đi ngõ hậu.
Tránh những bọn tay dơ miệng xấu,
Hễ trị người phải biết thấu tánh tâm người.
Làm sao cho đảng nịnh hổ ngươi,
Người trung đặng vui cười hớn hở.
Phải phân biệt hay hay, dở dở,
Đặng toan phương thế đỡ nâng người.
Đừng dựa chồng ỷ thế ỷ thời,
Vinh một thuở trọn đời còn để tiếng.
Lời tục ví: Làm quan hai miệng,
Ngoài miệng ông trong khiến miệng bà.
Mình vợ quan đáng phận mẹ cha,
Phải yêu mến trăm nhà như con đỏ.
Rủi để bước cửa công là khó,
Phần nhiều xem dễ khó tại nơi bà.
Bà những hay có tánh lo xa,
Lo hưu trí về nhà toại hưởng.

Ý, chà chà,

Trí Bần Đạo ngày nay sanh chướng,
Viết tầm phào nói bướng chọc hờn.

May là:

Mấy chị mình đạo đức phần hơn,
Nên chẳng kể chẳng sờn lời bậy bạ.
Chồng giàu có ruộng sâu trâu cả,
Sự nông tang lúa mạ phải rành nghề.
Phải chăm nom cấy, gặt, đập, dê,
Nuôi công đủ mọi bề đừng thiếu thốn.
Phân mắc rẻ lòng đừng sợ tốn,
Bỏ cho nhiều ruộng trộn cho đều.
Hễ tốt phân thì gặt lúa nhiều,
Đừng hà tiện bỏ liều lúa thất.
Dạy trẻ tớ sự nhà tiêm tất,
Cuốc, cày, bừa còn mất phải coi chừng.
Hễ tiếng còi vừa túc bửng tưng,
Phải thức sớm theo chân công cấy.
Nghề nghiệp cũ từ xưa giữ vậy,
Việc cày bừa phải quấy để ông chồng.
Làm sao ra mười giạ một công,
Vợ cứ chỏng chòng mong cấy gặt.
Cho vay lúa miễn đừng tính mắc,
Đừng thấy người thắt ngặt bắt đong nhiều.
Lúa mình nhiều lúa lép phải dêu,
Đừng để vậy trộn đều đong bán.
Phàm tiếng giạ thì là một hạng,
Đừng đong non góp xáng giạ già.
Ép tá điền lễ vịt lễ gà,
Đến khi chết làm ma tu hít.
Đừng ham nặng cân nhiều lúa ít,
Ngâm lúa cho nở hít cho tròn.
Nếu lái buôn biết kế đút lòn,
Hại lúa phải nảy con ra mộng.
Trâu cày cấy bớt điều đòn bọng,
Nuôi kỹ cang nó sống mình giàu.
Giảm bớt nghề ăn mắm và rau,
Thường thịt cá giải lao trẻ ở.
Vì thấy cực không làm mắc cỡ,
Phận nông tang hay dở lắm điều cười.
Vậy thôi thì Bần Đạo giữ lời,
Bớt bớt sự nói chơi kẻo tội.
Trăm nghề nghiệp dầu nghề hát bội,
Tập ông chồng nói lối cho hay.
Chồng rao nam hơi chẳng đặng dài,
Vợ hát khách bằng hai giúp sức.
Nghề đờn thổi chồng hay đúng bực,
Hát cho hay chồng tức hòa theo.
Giọng éo le đổ hột cho reo,
Chồng rán chí nhấn theo đúng ngón.
Nghề thầy pháp là nghề tiểu mọn,
Chồng lấy Hồng đừng đón đánh ghen.
Chồng có tài theo phía thợ rèn,
Vợ phải tập cho quen thổi bễ.
Nghề thợ mộc tuy coi rằng dễ,
Đồ không hay cũng tệ món hàng.
Vợ xem chừng bào, búa, đục, chàng,
Coi có lụt làm ngang mài bén.
Những kiểu vỡ thợ hay coi lén,
Thấy chi hay quen tiếng khen dồi.
Đồ xấu đem đi bán lôi thôi,
Đồ khéo cứ để ngồi nhóng giá.
Hàng ngày kiếm kiểu hay mới lạ,
Dục cho chồng nghề khá nghiệp hay.
Người thợ hay dầu đủ thiên tài,
Cũng kiếm đặng cơm nhai hai bữa.
Hễ biết dở thường ngày chế sửa,
Nghề hay làm thường bữa mới rành nghề.
Có chi hèn hơn tiếng vợ chê,
Dầu cứng cổ cũng ghê miệng vợ.
Thấy mỏi mệt để lời bợ đỡ,
Mồ hôi tuông khá nhớ lau dùm.
Thương thân chồng chẳng đặng thong dong,
Nuôi con vợ đủ dùng tay chẳng nghỉ.
Hễ làm vợ để lòng xét kỹ,
Nhọc thân chồng càng nghĩ trọng ân tình.
Rủi nghèo hèn đói khó hỏi ai xin,
Cũng một mảnh thân hình chồng lam lụ.
Với thế sự muốn cho no đủ,
Phải cậy công kêu hú ông tiền.
Hễ có tiền thì mới có quyền,
Nghèo dầu ở thị thiềng thân cô độc.
Sợ viết nữa đờn bà lại khóc,
Mình nhẹ lòng họ chọc rơi châu.
Mình đa sầu đừng ghẹo thêm sầu,
Thà cà rỡn vinh râu chơi khoái chí.
Hàng dầu chẳng nên ra giá quý,
Quý là vì tình ý người buôn.
Trả thấp cao phải chẳng đừng buồn,
Với ai cũng ra tuồng dịu ngọt.
Người đời có tánh ưa nịnh hót,
Mình mỏng mềm mới gọt cho trơn.
Nhiều bạn hàng làm bảnh nói hơn,
Mình vui vẻ đừng hờn lại trọng.
Gặp lắm đứa du côn tánh nóng,
Mình bãi bôi trở giọng hiền từ.
Dầu chê hàng đồ bỏ của hư,
Cũng nhẫn nhịn cứ ừ chịu phải.
Lời tục ví: Mua xin, bán lạy,
Hễ kết nhiều nhân ngãi đắt hàng.
Mắt tinh đời độ khách dân, quan,
Hèn sang cũng bạn hàng đồng thể.
Gặp quan cũng đãi đằng tử tế,
Gặp dân thì thủ lễ kỉnh nhường.
Chiêu mối hàng đặng kẻ yêu đương,
Ắt có thuở khai trương tiệm lớn.
Đừng hổ thẹn đôi khi phải giỡn,
Cùng người mua lấy trớn đến thường.
Nhiều đờn ông có tánh hay thương,
Thấy tử tế tư lương nhớ đến.
Làm sao đặng người người đều mến,
Lấy ngôn từ rủ quyến người mê.
Đờn bà hay quen tánh nhúng trề,
Ở chiều dạ đừng chê tánh hạnh.
Hễ họ muốn hay so hay sánh,
Mình lại thường khoe lãnh, khoe hàng.
Hễ họ mê những ngọc những xoàn,
Mình lại cứ khoe vàng kiểu mới.
Hễ thấy họ phấn son thơ thới,
Mình lại dâng cho tới dầu thơm.
Hễ gặp người ham đẹp chờm hờm,
Dầu của quí đừng hờn nhịn lại.
Muốn ra mặt là người xử phải,
Vật ít tiền đừng ngại cho không.
Rán chung lo buôn bán cùng chồng,
Đờn bà bán đờn ông coi tính toán.
Phải dậy sớm đừng ham ngủ nán,
Đứa ở ăn đứng bán khuân đồ.
Thăm chừng hàng tính số ra vô,
Định giá trước món đồ thường dụng.
Nhớ những vật người ta ưng bụng,
Tính tiền bằng cho đúng kỳ giao.
Miễn bán nhiều hàng chạy đặng mau,
Dầu lời ít, lời cao hơn mắc giá.
Coi đứa ở hay tham bậy bạ,
Thấy nhà quê nói giá thêm cao.
Bán lấy lời đặng bỏ hồ bao,
Làm mích bụng ngày sau người chẳng đến.
Vợ dầu đặng ông chồng yêu mến,
Sự nhọc nhằn rù quyến tình nhau.
Đợi chi xinh mày liễu má đào,
Mới bền giữ phụng giao chung gối.
Dầu bãi biển, năm non cũng lội,
Lựa cực thân gia nội thế quyền.
Lấy đau thương làm thuốc cầm duyên,
Pha thảm khổ hương nguyền kia mới đượm.
Vợ chồng khó muối dưa tối sớm,
Còn thương nhau hơn bợm sang giàu.
Thà tảo tần mơi cháo, chiều rau,
Biết thủ nghĩa hơn nhà cao cửa rộng.
Đừng học khách lầu hồng đánh bóng,
Nói với chồng dùng giọng cầu cao.
Lo điểm trang phấn sắc áo màu,
Coi tương tợ như đào hát bội.
Muốn dạy biểu ông chồng quỳ gối,
Chịu cúc cung đặng dọi mới vừa.
Bắt lễ nghi muốn buộc chồng thưa,
Muôn sự khiến phải thừa theo lịnh.
Tóm quyền thế một tay chấp chánh,
Bắt chồng hầu như lính hầu quan.
Những điều chi của lịnh bà tràng,
Ông không phép hỏi han đến nữa.
Sự ăn uống phát phân từ bữa,
Đến việc chơi cũng lựa cho chơi.
Đày đọa chồng thở chẳng ra hơi,
Buộc chồng sợ vâng lời nhắc nhắc.
Tưởng bà mẹ có lòng khổ khắc,
Chưa hành con thắt ngặt dường này.
Đạo vợ chồng như thể sợi dây,
Kéo thẳng quá có ngày phải đứt.
Chồng dầu thiệt là anh ngỗng đực,
Hiếp quá chừng phát tức trổ hành hung.
Nổi tam bành xô hất khỏi mùng,
Chừng ấy khóc lo chung xuống ghế.
Một hạng nữa lại thêm quá tệ,
Đời ngạo kêu là bọn ế chồng.
Hằng gọi mình trí sáng chữ thông,
Xem dưới mắt ít đờn ông đáng mặt.
Những mảng tính kén tài lựa sắc,
Nỗi thân mình lại ngặt không duyên.
Muốn qua sông mà để lựa thuyền,
Tới rút cuộc kết nguyền cùng chú lái.
Lái thì lác, lời xưa chẳng sái,
Đem văn chương thết đãi không ưa.
Lại ép lòng chú họa thơ xưa,
Chú ngơ ngáo thừa ưa lén trốn.

Chừng ấy mới:

Tính lời lớn mà ra lỗ vốn,

Nhưng mà:

Nhắm đoàn buôn còn bộn bạn hàng.
Viết diễn văn đem dán cùng đàng,
Trông có mặt người sang giúp sức.
Ngồi mà đợi vắng hoe cũng ức,
Mới mang hàng lấy lực ra rao.
Khắp xóm làng chẳng kẻ mời vào,
Hàng xấu mã giá cao đành bán ế.
Hễ nghèo ngặt tính ra bề thế,
Ngồi đầu đường quạt trà quế kiếm tiền.
May có ngày gặp đặng ông Tiên,
Ông thương buộc mình ghiền cũng chịu.
Hay cho điệu mà cũng quê cho điệu,

Vì:

Trong phong trần hằng thiếu khách đồ thơ.
Để cho ai phải phận dật dờ,
Mà chẳng kẻ tay dơ bộ sách.
Dầu xử thế cũng cho biết cách,
Đạo vợ chồng hắc bạch cứ phân minh.
Mình kiếm tình ắt đặng gặp tình,
Nếu ưa nghiệt không xin mình sẵn nghiệt.
Xem từ trước anh thư nữ liệt,
Dầu đến điều chẳng tiếc phận đào thơ.
Đạo tam tùng nhờ một lòng thờ,
Tay yểu điệu dám dơ nâng thổ võ.
Kìa tích đẹp gương hay rán ngó,
Tập cho nên chồng ngỏ vợ hiền.
Nhờ Ơn Trên dầu toại thửa nguyền,
Đành có thuở vợ Tiên, chồng Phật.

---

LÀM DÂU

Ơn cha mẹ sánh tày Trời Đất,
Nỗi hiếu thân đừng thất đạo hằng.
Cha mẹ chồng tuy gọi tiếng rằng,
Phải cung phụng cũng bằng ruột thịt.
Đời hằng nói dâu hiền thì ít,
Còn những nàng ngổ nghịch thì nhiều.
Đừng ỷ chồng có dạ mến yêu,
Mà khi dễ chẳng chiều cha mẹ.
Tuy vân chẳng công sanh công đẻ,
Trời đổi thay cha mẹ lẽ cân đồng.
Hễ đã sanh ra đặng ông chồng,
Còn chồng vợ lại hòa chung huyết khí.
Muốn suy nghĩ ra cho cạn lý,
Hễ sanh chồng tức thị sanh mình.
Ruột của chồng vợ chẳng phép khinh,
Vì chồng vợ đã đành hòa lại một.
Đã cha mẹ đừng chê xấu tốt,
Chẳng lẽ già da lột sống đời.
Nợ dưỡng sinh gắng trả cho rồi,
Khi hôm sớm dưỡng nuôi hết dạ.
May cha mẹ của tiền đặng khá,
Rán kiếm dâng miếng lạ mùi ngon.
Giữ công cô trọn phận dâu con,
Đừng để đến hao mòn thân thể.
Già răng rụng cắn cơm không bể,
Dâu kiếm phương nhai thế đút mồi.
Già yếu lưng khó nỗi đứng ngồi,
Dâu mạnh mẽ rán hơi bồng ẵm.
Như mỏi gối chân đi lẫm đẫm,
Dâu chuyển gân chẩm hẩm dắt dìu.
Già run en nói chẳng ra điều,
Dâu nháy tiếng cho kêu cần cổ.
Già lụm cụm nói năng lẫn lộ,
Dâu có khôn phải độ nghĩa cho ngoan.
Già mập mờ đôi mắt có làng,
Dâu rán chỉ rõ ràng cho thấy thiệt.
Già rủi bị hai tai đều điếc,
Dâu cứ gần giữ việc thông ngôn.
Nàng dâu nào nếu thiệt là khôn,
Thì cứ dính theo trôn bà mẹ.
Chồng đố dám một lời nạnh hẹ,
Chọc bà già bả chưởi mẹ cha.
Sợ bả gan chưởi tới ông bà,
Lấy trớn chưởi cả nhà ông vải.
Chừng ấy muốn biết ai khôn dại,
Tra cho chồng cục ngải cứng mồm.
Bà rút roi giả bộ theo ôm,
Đưa cán quạt cho bà đơm ít phát.
Rồi xúi nhỏ thà là mẹ phạt,
Nịnh mẹ ưng mời bác lại quỳ.
Còn làm hơi dính cướng sân si,
Mét bả tụng đại bi ít hiệp.
Hễ nghe lịnh mẹ hô ứng tiếp,
Chẳng mặt nào lấn hiếp đặng mình.
Chồng hoang đàng cũng cứ làm thinh,
Chờ gặp dịp cho rinh ống xoáy.
Hễ lấp ló vào buồng làm ngãi,
Thì làm tuồng gà mái, nằm nơi.
Hành chết thèm, chết khát đã đời,
Rồi cũng cứ khuấy chơi theo mét mẹ.
Bần Đạo chắc dầu chồng ông kẹ,
Bị vài lần có lẽ cũng nhăn răng.
Hễ trừ yêu thì triệu bà chằng,
Trị chồng dữ băng hăng mét mẹ.
Cần chi phải đánh ghen cấu xé,
Muốn trừng heo dụng kế treo hèm.
Dầu vật ngon ăn quá cũng đã thèm,
Chừng nhớ mắm mình đem bán mắc.
Việc chi trọng nhờ cơn thắt ngặt,
Dầu cũ co bán đắt mắc thành vàng.
Đừng để ai ỷ của làm ngang,
Hễ quá phép la làng đến bắt.
Xin đừng tưởng lời tôi bày đặt,
Mẹ cưng dâu trước mắt thấy thường.
Nếu dâu ngoan hiếu hạnh kỉnh nhường,
Mẹ chồng chắc thương hơn gái ruột.
Cơn bịnh hoạn ân cần thang thuốc,
Khi rầu buồn dịu ngọt khuyên lơn.
Làm cho vui đừng chọc cho hờn.
Già giận dữ một cơn đủ chết.
Lo dòm sắc coi chừng khỏe mệt,
Coi miếng ăn, ăn hết ăn còn.
Nếm đồ ăn miếng dở vật ngon,
Xem từ món, món hiền, món độc.
Đồ y phục cần lo chăm sóc,
Dưỡng song thân khó nhọc đừng sờn.
Chồng dầu sang trọng tước cao quờn,
Vợ thủ hiếu cho hơn mới phải.
Lời tục ví dâu hiền là gái,
Lại gọi rằng rể thảo ấy là trai.
Làm sao cho nở mặt nở mày,
Cha mẹ ruột có tài dạy trẻ.
Giữ khuôn phép vào ra thủ lễ,
Nghe lịnh trên nhậm lẹ vâng lời.
Nhà vẻn van giữ sạch nơi nơi,
Trong bếp núc trách nồi đậy điệm.
Nơi phòng ngủ mùng màn giặt diệm,
Chốn khách đàng trang điểm đồ dùng.
Để gió vô khoản khoát cho thông,
Mặt trời rọi cho cùng khắp chốn.
Trong hóc hiểm đừng cho muỗi trốn,
Rưới nước hôi (crésyl) đừng sợ tốn tiền.
Nhà tối tăm bực bội gợi phiền,
Còn sáng láng tự nhiên vui vẻ.
Đồ màu trắng nấu cho sạch sẽ,
Màu trắng xem thấy khỏe con người.
Kiễng vật thường tưới nước cho tươi,
Có cây cối thở hơi tinh khiết.
Sự mạnh giỏi phép nhà khá biết,
Giữ vệ sinh cho thiệt nhặt nghiêm.
Ở trong nhà nuôi thú nuôi chim,
Nghe có tiếng càng thêm vui vẻ.
Sắm vật liệu trong nhà đẹp đẽ,
Đừng kịch thô mất vẻ thanh nhàn.
Năng chùi lau, tủ, kiếng, ghế, bàn,
Đừng để đóng làng khan bụi nhện.
Làm cho kẻ vào nhà thì mến,
Dầu không mời không quyến khách liền liền.
Cũng có ngày con phải ra riêng,
Lo học tập cho yêu nghề nội trợ.
Vợ cần kiệm không cần giỏi dở,
Dầu dở hay cũng đỡ cho chồng.
Rán tập rèn nữ hạnh, nữ công,
Dầu chẳng đặng giàu to không nổi thiếu.
Khá học phép nuôi con cho hiểu,
Đặng ngày kia có liệu phương nhà.
Đạo vợ chồng kế tới đạo mẹ cha,
Phàm sanh đứng người ta đều phải vậy.
Bần Đạo viết tới đây hết giấy,
Luận đạo đời phải quấy nối theo sau.

Thơ rằng:

Vợ chồng dầu chẳng phải đồng bào,
Xương thịt hòa chung buộc nghĩa nhau.
Ngó trẻ nhìn duyên cơn bạc tóc,
Trông xuân gìn nguyện buổi xanh đầu.
Thấy chồng nhọc, vợ thương cha khổ,
Xem vợ sầu, chồng nhớ mẹ lao.
Thảm sớt buồn chia trăm tuổi chịu,
Giàu sang đừng phụ bạn sơ giao.

---

PHẬN LÀM CHA

Cha mẹ rủi sanh con hung bạo,
Tội dưỡng nhi bất giáo đã đành.
Với hình hài mình đã sanh thành,
Thì chữ đạo chữ tình cân đúng giá.
Cơ chuyển thế nơi tay đả quả,
Thay mặt cho Tạo Hóa dựng đời.
Vật tối linh thiên hạ là người,
Cha mẹ vốn là Trời phần xác thịt.
Phận nuôi dưỡng tuy vân cần ích,
Phải dạy răn kẻo nghịch lòng Trời.
Đã lập đời ắt phải dạy đời,
Đừng dưỡng ác hại người mang nghiệp chướng.
Khá nhớ đạo nhơn luân là trượng,
Phép gia đình có ảnh hưởng đến nhơn quần.
Hễ biết mình trọng trách thần dân,
Thì phải biết ân cần bề giáo dục.
Đời ví gọi phương nhà hạnh phúc,
Là con nhà nêu đặng chút danh thơm.
Đừng sanh con đời thấy bắt nhờm,
Tránh nòi dữ bằng hơn tránh rắn.
May đạo đức nghiệp nhà có sẵn,
Phương tề gia khá gắng giữ gìn.
Hằng bữa trau tánh đức minh minh,
Lúc chồng vợ giao tình tua để dạ.
Luyện trí thức thông minh hòa nhã,
Tứ đổ tường chẳng khá nên gần.
Hễ thân mình thiểu khí loạn thần,
Thọ khí bẩm nhâm thần con dại dột.
Cữ hoa nguyệt bớt đi thì tốt,
Tinh khí đầy hài cốt trẻ tráng cường.
Khi giao hoan có độ có lường,
Vợ bịnh yếu chớ thường lân cận.
Đừng nhè lúc vợ chồng đương giận,
Mới vừa vui vầy trận tam bành.
Cũng đừng quen theo phép dỗ dành,
Ép buộc vợ thỏa tình hoa nguyệt.
Khi thấy dạng nhụy hoa đã kết,
Thì phải toan dứt tuyệt đường ong.
Nghén ba trăng phải gắng gia công,
Dạy con trẻ còn trong bụng mẹ.
Phải tiếp dưỡng vợ thường mạnh khỏe,
Kiếm phương làm vui vẻ hằng ngày.
Lựa chuyện xưa tích cũ cho hay,
Điều mở trí thường hay luận biện.
Coi chừng lựa sách, thơ, tuồng, truyện,
Những phong tình đừng khiến cho coi.
Sự uống ăn xem sóc hẳn hòi,
Trong đi đứng chơi bời cho phải cách.
Thân thể dạy giữ gìn tinh sạch,
Thường thuốc men cho huyết mạch điều hòa.
Tập quen vui nhắm nguyệt xem hoa,
Ghẹo tính toán cho ra cách trí.
Chọc cho có dịp suy, dịp nghĩ,
Đừng cho gần mấy chị đàn bà.
Hay bày điều nói quỷ nói ma,
Dùng những tiếng rủa gà mắng vịt.
Phép dạy trẻ dạy điều cần ích,
Từ khi còn con nít tới nên người.
Chừng coi mòi đã đến gần nơi,
Thường chọc vợ vui cười hằng bữa.
Sắp đặt trước đừng lòng dụ dựa,
Lo sẵn sàng bếp lửa nồi xông.
Khi sản sanh phải có mặt chồng,
Cơn đau đớn giải lòng người đẻ chửa.
Bút Bần Đạo ngưng khoan viết nữa,
Đặng phân tường có chửa dạy con.
Đừng ngờ con trong bụng còn non,
Hiểu chi đặng phòng toan dường ấy.
Tưởng dạy vợ họa may phải vậy,
Nói dạy con lẽ quấy khó tin lời.
Bần Đạo đâu vọng ngữ nói chơi,
Dạy vợ chửa tức thời dạy trẻ.
Những trí thức tinh thần có lẽ,
Nhiễm vào tâm chửa đẻ trọn tinh thần.
Có tinh thần mới có xác thân,
Biến thân đủ tinh thần quán chúng.
Trí cao thượng nhiễm từ trong bụng,
Con đẻ ra chắc đúng bực thông minh.
Tỷ khác nào tấm kiếng chụp hình,
Có bóng chói đã in mọi vật.
Đầu mới tượng óc còn thiếu chất,
Phân thông minh lật đật bỏ vào.
Cây hưởng phân quý sẽ dường bao,
Thì óc trẻ lại nào có khác.
Tính cha đã thông minh mẫn đạt,
Con chắc là bác lãm quần thi.
Thần mẹ thêm cách vật trí tri,
Con ắt đặng quảng tri thế sự.
Dầu vợ dốt hay là hay chữ,
Nghe điều hay cư xử gia đình.
Phép truyền thần dầu chẳng đặng linh,
Việc dạy dỗ vợ mình còn chế sửa.
Để ý thấy trẻ thơ nhiều đứa,
Tánh thông minh từ thuở mới lên ba.
Ấy là nhờ tánh chất mẹ cha,
Gặp phải phép hiệp hòa sanh đặng vậy.
Một điều nữa đời hằng khó thấy,
Trai gái nhau đẻ quấy giống như khuôn.
Vì nhiều thương ít gặp nên buồn,
Khi gặp mặt khó buông nhau đặng.
Khi chửa nghén tình thương đeo đắn,
Nhớ hình đi tướng đứng bộ ngồi.
Trông dạng hình lòng nhớ không nguôi,
Hình dường rọi vào nơi tử phủ.
Hễ trẻ mới tượng hình vừa đủ,
Thì mẹ đà bảo phủ ngoài khuôn.
Sanh đẻ con ưa thảm ưa buồn,
Ít có đứa ra tuồng vui vẻ.
Lại cũng thấy người ta mà đẻ,
Đứa con đầu giống nghé giống bò.
Tại mẹ thường hay sợ hay lo,
Gặp trâu chém bò xô, nên đẻ giống.
Vợ thầy pháp quỷ ma thường lộng,
Đẻ ra hình như giống ếch bà.
Bởi vẽ hình tướng tá cùng nhà,
Vợ ghê sợ đẻ ra in dạng.
Nếu để ý xét suy cho cạn,
Cả sự thương, sự sợ, giảm tinh thần.
Tinh thần hay liên tiếp nhâm thần,
Trí hóa nhập vào thân đứa chửa.

Xin tiếp:

Món ăn uống nên coi chọn lựa,
Cho hiền lành có sữa cho nhiều.
Vợ dầu buồn cũng rán theo chiều,
Con tắm rửa nôi niêu cho sạch sẽ.
Thường bồng đặng thăm con nặng nhẹ,
Muốn cho con khỏi ghẻ rán chăm nom.
Đừng để dơ cứt đái thúi òm,
Quần áo trẻ thăm lom coi giặt.
Giữ đừng để quàu mày, quàu mặt,
Mấy móng tay phải cắt mới bồng con.
Tắm và lau thì dụng bông gòn,
Trẻ mới đẻ da non đừng động mạnh.
Phải nhớ thử khí trời nóng lạnh,
Muốn nuôi con khỏe mạnh khá thăm chừng.
Phải phủ che cho ấm tay chơn,
Nơi mỏ ác tốt hơn thường đắp ấm.
Từ sáu tháng khá thường bồng ẵm,
Mơi bưng tưng, chiều xẩm mặt trời.
Ngoài đồng không đặng thở tốt hơn,
Mơi thì hứng mặt trời cho khỏe.
Mỗi tháng nhớ cân con nặng nhẹ,
Đặng thăm chừng con trẻ lớn bao nhiêu.
Những áo quần rán sắm nhiều nhiều,
Giữ tinh sạch mơi chiều thay đổi.
Mùng màn phải quạt giăng buổi tối,
Đừng bỏ quên để muỗi chung vào.
Nọc muỗi hành con trẻ phải đau,
Nhiều cơn hại hư hao huyết mạch.
Khi vừa mới biết bò biết mách,
Đừng cho người chọc cách dữ dằn.
Phải dặn chừng con vú đứa chăn,
Chơi vui vẻ nói năng đằm thắm.
Chừng đến lúc biết đi lẫm đẫm,
Có tập đi đừng nắm mạnh tay chơn.
Đừng để con quen thói giận hờn,
Vừa ré khóc khuyên lơn bồng dỗ.
Nghe đỏng đảnh lời con nói ngộ,
Đừng cầu vui giả bộ nói chơi.
Dạy cho con nói rõ từ lời,
Khi chơi giỡn vui cười cho phải lẽ.
Hễ dạy dỗ dùng lời nhỏ nhẹ,
Tập nói năng nhậm lẹ khôn ngoan.
Mỗi tiếng nào con nói ngang tàng,
Thì để ý vội vàng cải sửa.
Dạy con trẻ mọi điều chọn lựa,
Đừng phú con cho đứa ở ăn.
Buông những câu tục tĩu cộc cằn,
Con bắt chước khó răn khi lớn tuổi.
Chừng nên sáu dạy con phải buổi,
Tập lần con lòn cúi biết vâng lời.
Ở với con như trẻ đồng thời,
Thường với trẻ vui chơi đặng dạy.
Chẳng nên phạt bắt con quỳ lạy,
Sự giả hờn là máy răn trừng.
Hễ giỏi thời lại trọng lại cưng,
Dở lại bớt nâng niu hun hít.
Dạy đi đứng nghiêm trang bộ tịch,
Dạy nói năng cho lịch cho ngoan.
Dạy biết điều luận luận bàn bàn,
Dạy cho cạn suy suy xét xét.
Tập cho biết buồn vui có nết,
Điều dở hay cho biết ngọn ngành.
Muôn vật cho biết tánh biết danh,
Giá mua bán cho rành cho rõ.
Mới sáu tuổi tuy rằng còn nhỏ,
Mình cũng nên mở khó lần lần.
Muốn dạy con học đặng chữ vần,
Có một thế nên cần mượn cách.
Trước sân quét một nơi cho sạch,
Cát trắng dùng làm sách dạy con.
Bóng mặt trời vừa khuất đầu non,
Coi ánh sáng chiều còn tỏ rõ.
Nháy vợ biểu bồng con hứng gió,
Ra trước sân làm bộ đi chơi.
Mượn lời khen đứa nhỏ gần nơi,
Rằng đọc sách in hơi thầy giáo.
Rồi lựa thứ vật chơi con hảo,
Giã như tuồng khuyên bảo đem cho.
Thưởng tên Xoài đáng mặt học trò,
Học thông thái dám so người lớn.
Giả buồn bực đương khi chơi giỡn,
Con dầu theo mơn trớn cũng đừng vui.
Làm như người trong dạ ngậm ngùi,
Rầu con dốt lo nuôi uổng gạo.
Tánh con nít thì hay láo táo,
Hễ nghe cha chế nhạo nổi hành hung.

Ủa!

Ai anh hùng mình cũng anh hùng,
Theo dọ hỏi cách dùng chữ nghĩa.
Thừa dịp đặng treo giò chú Lía,
Láy vợ hiền người xỉa miệng vô.
Con xin cha dạy viết tập đồ,
Vần cho thuộc kết vô nên tiếng.
Hễ viết chữ là mình nói chuyện,
Chữ ráp nhau trở biến thành lời.
Hễ A B thuộc làu tới nơi,
Làm vần ngược vần xuôi ráp lại.
Hễ thuộc đặng hăm lăm chữ cái,
Muôn điều chi cũng phải vào vòng.
Miễn là con gắng sức gia công,
Học thuộc mặt hăm lăm chữ cái.
Mẹ xúi trẻ đến cầu cha dạy,
Cha làm hơi như ngại con ngu.
Mới giao kèo đổi chữ với xu,
Thuộc thì thưởng hễ ngu trừ cấn.
Lạ chi trẻ nghe chê thì giận,
Mình mượn mưu dìu dẫn lấy con.
Sẵn tay cầm lấy cán ba ton,
Vẽ một chữ cho tròn cho lớn.
A B thuộc dỗ con lấy trớn,
Cứ mỗi ngày vui giỡn dạy lần.
Chừng coi mòi thuộc hết chữ vần,
Đọc chữ đặng dạy lần tính toán.
Dùng kiểng vật đá cây làm bảng,
Dạy đếm cho biết đặng đến mười.
Lấy ba ton vòng kiểng hai nơi,
Hai một ngã ba thời một ngã.
Hễ học cộng con nhờ có má,
Hai với ba cộng cả bao nhiêu.
Nói trúng cha mầng vội nâng niu,
Còn trật lại ra chiều buồn bực.
Bà mẹ gắng để lòng chịu cực,
Cứ theo con giúp sức tính dùm.
Con nói thông cha giả khen um,
Làm như bộ vui mừng con học giỏi.
Khoanh năm món chung nhau rồi hỏi,
Cha truất hai con nói sót bao nhiêu.
Mẹ quen nghề dạy lén nói liều,
Miễn lảu thuộc cứ chiều theo vậy.
Cộng trừ thuộc rồi mình mới dạy,
Cho cầm cây viết lấy chữ vần.
Viết thuộc làu với tấm bảng sân,
Mình mới dạy viết lần vô giấy.
Trối kệ trẻ vẽ quàu viết quấy,
Trong một năm thì thấy vừa thông.
Ấy kế hay dạy trẻ vỡ lòng,
Rồi mới dắt vào trong trường học.
Mới lạ bước trẻ thường sợ khóc,
Nhờ mẹ thương lăn lóc đi theo.
Trong đôi tuần coi đã quen vèo,
Con ham học vui theo chúng bạn.
Mới vô học ham chơi lơ lãng,
Nong chí con cho rán buổi đầu.
Con lo bài biết sợ biết rầu,
Theo dịu ngọt khuyên cầu con học hỏi.
Trong muôn việc đừng làm biếng nói,
Dạy con thông sự giỏi điều hay.
Mỗi bước đi cùng trẻ ra ngoài,
Gặp chi cũng làm bài dạy trẻ.
Phải chìu tánh trí con lanh lẹ,
Hay tối tăm giải lẽ cho vừa.
Phải chìu con lòng dạ ghét ưa,
Dầu quấy phải cũng thừa dạy dỗ.
Khi dắt trẻ đi chơi lựa chỗ,
Có văn nhơn thái độ tài tình.
Chẳng khác nào dắt trẻ chụp hình,
Nơi đẹp đẽ đặng in vào trí.
Về nhà chọc cho con luận lý,
Mở trí con xét kỹ hiểu cùng.
Tập tánh con quảng đại bao dung,
Hay thương mến thuận cùng bạn tác.
May phước đặng sanh con mẫn đạt,
Mình khởi toan phú thác việc đời.
Dầu hư nên đến sự chơi bời,
Cũng cho hưởng đủ mùi đắng ngọt.
Sự sướng cực đừng cho thiếu sót,
Miễn mọi điều đừng lọt tay mình.
Con biết phân điều trọng lẽ khinh,
Vào ngã ái đường tình cũng chẳng buộc.
Để gây hại, hại vừa đến gót,
Mình ở sau lót tót đến binh.
Thừa cơ mầu khuyên trẻ răn mình,
Tự nhiên trẻ kính tinh đạo hạnh.
Dầu trẻ đã phong lưu quen tánh,
Mình dừng ngăn trẻ lánh điều vui.
Trong trần ai cũng để cho vùi,
Thân ô trược mình chùi sạch lại.
Dầu con có tánh ham quỷ quái,
Đừng thèm phân phải trái răn trừng.
Mượn tay hay của đám người dưng,
Làm thiệt hại vài lần đủ tởn.
Rủi gặp phải đứa con dữ tợn,
Cậy những người quyền lớn ép đè.
Mang tội hình đừng chở đừng che,
Để chúng hiếp chúng chê cho đáng kiếp.
Mình biết Đạo hằng ngày gặp dịp,
Đặng dạy con nề nếp làm người.
Hễ làm người thì biết hổ ngươi,
Lấy gương trẻ trêu cười con xét phận.
Cha chẳng phép để lòng hờn giận,
Mà lẫy đương bỏ lẫn con hư.
Đành lòng nào lại chối lại từ,
Mình dở dạy tội quy ư trưởng.
Đạo cha mẹ phải cho độ lượng,
Hễ làm cha đừng tưởng độc quyền.
Con lớn khôn mình chớ tự chuyên,
Con đủ trí lời khuyên tua nhậm lẽ.
Dầu còn ở dưới quyền cha mẹ,
Đừng ỷ mình làm nhẹ thể con.
Một lòng thương sau trước vuông tròn,
Con khôn lớn cũng còn yêu trọng.
Gia tài định rồi đừng đá động,
Cho con riêng làm lụng lập thân.
Nên hay hư đừng kể quan dân,
Tài sản tính chia phần đều đủ.
Trai cùng gái để lời khuyến dụ,
Biết trọng thân tự chủ lấy mình.
Khuyên chung cùng hiệp sức anh em,
Mạnh thế lực đua tranh cùng chúng bạn.
Khuyên trẻ biết trí mưu quyết đoán,
Sự nên hư đừng tính toán rán đua bơi.
Khuyên bền lòng tùng thế tùy thời,
Phải quyền biến với đời gầy sự nghiệp.
Khuyên con sửa tánh hòa tâm hiệp,
Đặng ngày sau theo kịp thế tình.
Khuyên con coi nghĩa trọng tài khinh,
Lòng quảng đại mới điều đình thế sự.
Khuyên con nhớ hằng ngày tự xử,
Ấy là phương vẹn giữ nhơn luân.
Khuyên con ưa trân trọng tinh thần,
Khinh vật chất ắt thân bền giữ.
Khuyên con học cho thông mọi sự,
Dầu nghề hèn nghiệp dữ cho rành.
Nếu cầm chèo đẩy mái không lanh,
Thì cũng chịu đã đành phận dốt.
Trong trần thế phân chi xấu tốt,
Tốt xấu cùng chú dốt khó phân trần.
Làm con người mà muốn lấn phần,
Hơn địa vị phải cần hay khéo.
Dạy trẻ hiểu những mưu những mẹo,
Của người đời khôn khéo đua tranh.
Chỉ điều nào đời giựt đời giành,
Phần dở thiệt, phần lanh lấn hưởng.
Dạy căn cớ làm thân cực sướng,
Người ngồi ăn người làm mướn bởi nơi nào.
Dạy nhục vinh hai lẽ dường bao,
Người quan cả người sao dân mạt.
Dạy trẻ bỏ tánh tình biếng nhác,
Cần lập thân mới thoát phận tôi đòi.
Hiếu con dầu ví kẻ cày voi,
Không đạo hạnh đừng coi là trọng.
Dạy cho hiểu mảnh thân dầu sống,
Cũng nhờ nương dưới bóng hóa công.
Thường cho xem vẻ đẹp non sông,
Đặng con trẻ thề lòng thương tưởng.
Hay chi kiếp sướng xin vui mượn,
Mà phòng tham toan vướng nợ trần.
Hễ có thân âu biết thương thân,
Lấy trí thức định phân cho cạn.
Ba giềng với năm hằng khá đoán,
Hư nên đừng xao lãng chí nam nhi.
Để mặc đời thị thị phi phi,
Chưa ai rõ trong chì có bạc.
Dạy con giữ tấm lòng chất phác,
Có chánh tâm không lạc bước đời.
Biết tu thân ắt cải vận thời,
Cơ giải kiết lẽ trời đã định.
Không vị kỷ nào sờn luật lịnh,
Tỉ không mua ai tính đòi tiền.
Giữ lễ nghi mọi kẻ không riêng,
Nào có chọc ai phiền phòng kết oán.
Hễ khử tối thì dùng bóng sáng,
Phải khôn ngoan mới quáng thế tình.
Mình nên người trí thức mà lành,
Ngôi Tiên Phật đã đành tay nắm.
Nẻo danh lợi vào ra ai cấm,
Mắt sáng soi cái dậm quan hà.
Đừng học đồ phách quế hồn ma,
Dầu bỏ xác không xa phường tục.
Trăm năm lẻ như thoi nhặt thúc,
Ngảnh lại đời mà nhục thầm đời.
Mảng đeo đai hai chữ vận thời,
Như bèo bọt nổi trôi giòng khổ thủy.
Coi lại thấy có chi gọi quý,
Ham đỉnh chung mà lụy tấm thân người.
Đếm thử coi mấy lúc thảnh thơi,
Thì hằng thấy trận cười đem đổi khóc.
Có chi lạ dạy con rán học,
Không lẽ đem lợi lộc đặt nên bài.
Có chi tài dạy trẻ đặng hay,
Chẳng nỡ lấy cân đai làm biểu hiệu.
Có chi khéo dạy con nên hiểu,
Há nỡ so mạnh yếu để nêu gương.
Chỉ cầu con để một dạ thương,
Thương mình vậy thương ai cũng vậy.
Lòng tình ái sao cho lừng lẫy,
Cái khí thương động dậy trời già.
Chẳng phải thương mà trọng người ta,
Dầu cầm thú cỏ hoa cũng đoái.
Thương chẳng biết biệt phân phải trái,
Dầu khôn ngoan ngu dại cũng là thương.
Phàm tình thương chẳng có độ lường,
Thương cho đến hơi sương giọt nước.
Tình thương vốn ngoài vòng tội phước,
Với kẻ thù thương được cũng là thương.
Tình thương kia ví đặng phi thường,
Hòa giọt lụy đau thương lau thế sự.
Tập trẻ đặng rộng lòng tha thứ,
Thì trẻ đà lánh dữ gần hiền.
Hễ gần hiền, lành đặng tự nhiên,
Mới hạp tánh Thiêng Liêng tạo thế.
Một câu sách nơi đây nên để,
Đặng làm phương truyền kế tông môn.
Chứa vàng nhiều để lại cho con,
Con chưa ắt giữ còn bền lộc.
Chứa sách để cho con sau học,
Chưa chắc con biết đọc cùng chăng.
Chứa đức kia bền vững không ngằn,
Con cháu hưởng lâu bằng Trời Đất.
Sợ Bần Đạo dịch ra có trật,
Cứ nguyên văn viết tất ra đây:

 Nhấp đúp vào giữa hình để xem thêm thông tin

Tích kim vĩ di tử tôn,
Tử tôn vị tất năng thủ.
Tích thơ vĩ di tử tôn,
Tử tôn vị tất năng đọc.
Tích âm đức ư minh minh chi trung trường cửu chi kế.

Hễ đã trễ thời đành chịu trễ,
Ngưng viết chờ có thế in ra.
Mang hoằng vai một gánh đạo nhà,
Chia giờ khắc nôm na toan giúp ích.
Nên chẳng quản lời thô tiếng kịch,
Cầu đàn bà con nít đọc cho nhiều.
Cứ lần lần năm đạo nối điêu,
Ít tài đức tùy theo hành đạo.